Węgrów przeszedł do historii jako Polskie Termopile. Kiedy miasto Węgrów opanowali powstańcy pod dowództwem Władysława Jabłonowskiego i Jana Matlińskiego, Rosjanie bez zwłoki postanowili odbić miasto. W tym celu ściągnęli z pobliskich garnizonów znaczne siły. Dowodził nimi płk Grigorij Papaafanasopuło. Rosjanie nadciągali do Węgrowa z kilku kierunków. Jedną z kolumn Rosjan bohatersko powstrzymał pod Ludwinowem oddział Jana Matlińskiego. Inni walczyli z głównymi siłami Rosyjskimi nadchodzącymi z Siedlec i Mińska. 1000 kosynierów pod wodzą Władysława Jabłonowskiego zaatakowało rosyjskie armaty. Rosjanie zostali zmuszeni do wycofania się, co dało czas powstańcom na opuszczenie miasta. W zwycięskiej bitwie brało udział ok. 3,5 tys. powstańców.

Zwycięstwem powstańców zakończyło się również starcie oddziałów gen. Józefa Dwernickiego z Rosjanami prowadzonym przez gen. Fiodora Geismara, do jakiego doszło pod Stoczkiem Łukowskim. 13 II 1863 r. Józef Dwernicki ustawił powstańców na północnym krańcu Stoczka. Powstańcy blokowali drogę do Seroczyna i do Toczysk. Geismar postanowił otoczyć powstańców i zniszczyć ich atakując z dwóch stron. Gen. Michaił Paszkow z 950 żołnierzami oraz 4 działami uderzył na powstańców od strony Seroczyna. Gen. Geismar ze swoimi oddziałami nadchodził od strony Toczysk. Z powodu wąskiego przejścia w lesie wojsko Paszkowa poruszało się trójkami, a szyk bojowy rozwijało już pod ostrzałem powstańców. Po rozpoczęciu pojedynku artyleryjskiego było wiadomo, że Polacy nie mają żadnych szans. Wtedy zaatakował kolumnę gen. Paszkowa mjr. Russjanow. Szarża ułanów odniosła zwycięstwo. Dwernicki rozkazał 4 szwadronom jazdy uderzyć na wojsko Fiodora Geismara. Jednak atak powstrzymał ogień kartaczy i karabinów. Wtedy do walki wkroczył sam generał wraz z oddziałem „Krakusów” i zmiótł Rosjan. Ułani polscy wycinali uciekających Rosjan. Bitwa pod Stoczkiem Łukowskim podniosła morale powstańców, dając społeczeństwu polskiemu nadzieję na zwycięstwo całego powstania.

Pod Chotyczami w czasie powstania styczniowego, 7 IX 1863 r. rozegrała się bitwa pomiędzy powstańcami dowodzonymi przez mjr. L. Lutyńskiego z Międzyrzeca, a kolumną wojsk rosyjskich, złożoną z 3 kompanii piechoty i 50 Kozaków. Dowodził nimi mjr Aleksandrow. Po klęsce Polaków (w walce zginęło 50 partyzantów), bestialscy Kozacy wszystkich jeńców i rannych powiesili w lesie. Zostali oni potem pochowani we wspólnej mogile na unickim cmentarzu w Mszannie.

6 XI 1863 r., oddziały ppłk. Karola Krysińskiego i piechota litewska mjr. Bogusława Ejtminowicza w liczbie 400 strzelców, 200 kosynierów oraz 100 jazdy stanęły w Dubicy. Krysiński dowiedziawszy się, że Rosjanie opuściwszy Białą Podl. skierowali się do Łomaz, wyruszył do Rossosza i zajął tam pozycję bojową. W lesie natomiast oczekiwał na Rosjan II batalion, który miał zaatakować nieprzyjaciela z tyłu. Rano, 17 listopada pojawił się pod Rossoszem szwadron żołnierzy moskiewskich, ale ostrzeżeni rżeniem koni ułani rosyjscy uciekli. Widząc, że wojska rosyjskie unikają starcia, Krysiński udał odwrót i cofnął się z lasu do miasta. Zostawił jednak jedną kompanię ukrytą z boku mostu, a sam ściągnął na rynek Rossosza. Tymczasem nadeszły posiłki rosyjskie z Białej Podl. Rosjanie w sile 3 rot piechoty, szwadronu ułanów i 1 sotni kozaków uderzyli na Rossosz. Wpadli w zasadzkę przygotowaną w mieście. Walka zakończyła się zwycięstwem Polaków.

25 XII 1863 r. na ulicach Kocka rozegrała się krwawa bitwa pomiędzy powstańcami dowodzonymi przez gen. Michała Heydenreicha „Kruka” a Rosjanami. W czasie bitwy generał został ranny, a po jej zakończeniu jego oddziały poszły w rozsypkę. W bitwie o Kock zginęło 79 powstańców.

( „Fakty zwykłe i niezwykłe, ciekawostki i śmiesznostki” - ks. Zbigniew Sobolewski)

DJ