Stroje ludowe dla zespołów wokalnych i tanecznych działających przy Gminnym Ośrodku Kultury w Sarnakach

Gminny Ośrodek Kultury w Sarnakach wiosną 2024 roku rozpoczął realizację projektu "Zakup strojów ludowych dla zespołów wokalnych i tanecznych działających przy Gminnym Ośrodku Kultury w Sarnakach". Projekt zakładał zakup łącznie 45 kompletów strojów ludowych w tym 17 kompletów strojów dla dziewczynek, 13 dla chłopców, 13 dla kobiet i 2 dla mężczyzn. Zadanie z pozoru łatwe do takich jednak nie należało z kilku powodów. Zakup strojów ludowych nie wygląda tak jak zakup np. strojów sportowych czy baletowych, gdzie wchodzimy na stronę internetową i zamawiamy gotowy towar w odpowiednim rozmiarze. Trudności polegają między innymi na tym, że firm zajmujących się szyciem takich strojów nie jest dużo a chętnych sporo.

Proces szycia jest długi. Wydłużają go np. hafty czy też inne elementy wykonywane ręcznie. W takich firmach należy zamawiać stroje dużo wcześniej, niektóre elementy strojów nawet z rocznym wyprzedzeniem. Na realizację zadania GOK w Sarnakach miał zaledwie 6 miesięcy a nie był jedyny. Jeśli firmy nie posiadają zapasu tkaniny wg wzornictwa danego regionu, to należy go utkać, co wydłuża czas. Jeśli natomiast zapas takiej tkaniny jest, to warto wziąć pod uwagę, że był on już wykorzystany do uszycia strojów dla innego zespołu i może zdarzyć się tak, że spotkają się zespoły reprezentujące ten sam region w identycznych strojach, co w przyszłości będzie też zawężać i zubażać wzornictwo prezentowane odbiorcom czyli np. publiczności na festynach, dożynkach.



Dodatkowo etnografowie i znawcy tematu podkreślają i kładą nacisk na to, aby zespoły różniły się od siebie tak jak niegdyś i kobiety nie ubierały się identycznie. Trudno sobie wyobrazić, aby wszystkie kobiety w całej wsi np. 50 kobiet wyglądało tak samo. Tkaniny tkało się wtedy w domu na krosnach i choć były pewne kanony to utkane tkaniny różniły się od siebie. Jak dana kobieta utkała taką tkaninę, często było to zależne od tego np jakie kolory wełny posiadała.



"Inną trudnością w realizacji zadania była duża liczba kompletów strojów do uszycia czyli 45 a także to, że chcieliśmy mieć stroje oryginalne zgodne z tradycją naszej gminy. Pierwsza więc część zadania obejmowała badania zmierzające do tego aby dowiedzieć się jaki strój ludowy noszony był niegdyś w Gminie Sarnaki.Na jej części wg. etnografów oraz opracowania J. Świeżego noszony był strój podlaski nadbużański. Jaki strój noszony był w pozostałej części gminy? Taki sam czy inny?Odpowiedź na to pytanie nie była prosta. Kwerendy w muzeach a także szukanie informacji w literaturze przedmiotu nie odpowiedziały na to pytanie. W muzeach zachowało się dosłownie kilka egzemplarzy ubiorów i to pochodzących tylko z jednej miejscowości od jednej kobiety.



Wobec takiego obrotu sprawy postanowiliśmy rozpocząć badania w terenie polegające na rozmowach z najstarszymi mieszkankami poszczególnych miejscowości. Z rozmów tych uzyskaliśmy pewne informacje, które przybliżyły nam wygląd stroju ludowego noszonego w dwudziestoleciu międzywojennym w naszej gminie. Jest to już ostatni okres stroju ludowego naznaczony wyraźnie wpływami mody miejskiej. Jest to typ stroju, który rozpowszechniony był na bardzo szerokim terenie. Niemniej jednak dla nas stał się interesujący z kilku powodów. Po pierwsze jako mało znany i mniej strojny niż strój podlaski nadbużański rzadko był odwzorowywany przez inne zespoły co sprawi, że nasz zespół dorosłych będzie się wyróżniał spośród innych podlaskich zespołów, co było jednym z celów tego projektu. Po drugie szeroki zasięg tego typu ubioru obejmujący zarówno Podlasie Południowe, Podlasie Północne a także Podlasie Zachodnie odpowiada szerokiemu repertuarowi śpiewanemu przez Zespół Ludowy z Sarnak. Strój ten składa się z białej koszuli z kołnierzykiem, spódnicy " z ogonem" uszytej z tkaniny w tzw.wałeczki, zapaski białej płóciennej oraz z białego półczepka. Oprócz zespołu ludowego dorosłych w GOK działa również dziecięcy zespół ludowy.



Dla dzieci natomiast został uszyty strój podlaski nadbużański znany z opracowań i zabytków muzealnych. Jest to typ stroju z wcześniejszego okresu składający się dla dziewczynek ze spódnicy uszytej z tkaniny w pasy tzw.pasiaka nadbużańskiego, białej bluzki z przyramkami oraz płóciennego białego fartucha. Chłopcom i mężczyznom uszyte zostały spodnie z sukna kremowego, białe koszule oraz czarne kamizelki a także utkane zostały pasy. Oprócz strojów zostało zakupionych również 28 par obuwia ludowego.



Podczas realizacji projektu GOK merytorycznie wspierali partnerzy czyli Nadbużański Uniwersytet Ludowy z siedzibą w Husince oraz Fundacja Korzenie i Skrzydła z Białej Podlaskiej. Choć projekt został zakończony to Gminny Ośrodek Kultury nie kończy jeszcze badań nad strojem ludowym w gminie Sarnaki w dalszym ciągu prowadząc badania w terenie i kwerendy w muzeach i archiwach. GOK szuka również środków na doszycie i dokupienie brakujących jeszcze elementów stroju podlaskiego nadbużańskiego ponieważ środki z dotacji z Narodowego Centrum Kultury nie wystarczyły na zakup wszystkich elementów np gorsetów nadbużańskich dla dziewczynek" - czytamy w sprawozdaniu, które dotarło do nas z GOK w Sarnakach.