W Górkach k. Garwolina będzie można obejrzeć przedstawienie "Damy i Huzary" w wykonaniu teatru z Płocka

Przedstawienie "Damy i Huzary" Aleksandra Fredry w wykonaniu Teatru Dramatycznego im. Jerzego Szaniawskiego w Płocku, zostanie wystawione w niedzielę, 24 września o godzinie 18.00 w Górkach k. Garwolina. Wydarzenie będzie jednym z punktów programu dwudniowego Regionalnego Święta Hodowców Koni. Oprócz pokazów koni hodowlanych rasy zimnokrwistej zaplanowano także inne wydarzenia. Będzie piknik rodzinny, wyścigi zaprzęgowe oraz pokazy kaskaderskie ale też koncert Zespołu Pieśni i Tańca Śląsk i wspomniany wcześniej spektakl.

ROK ALEKSANDRA FREDRY
Aleksander Fredro
Damy i huzary
Reżyseria: Krzysztof Szuster
Scenografia i kostiumy: Krzysztof Małachowski
Choreografia: Jan Łosakiewicz
Wybór ilustracji muzycznej: Wojciech Głuch
Aranżacje muzyczne: Krzysztof Misiak
Kuplety: Maciej Woźniak
Zdjęcia filmowe: Studio Video „Vimac” Tomasz Józkowiak
Konsultacje szermiercze: Tomasz Grochoczyński
Asystent reżysera: Magdalena Tomaszewska
MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ TEATRU
Premiera: 2 kwietnia 2023 - 5 (376) premiera sezonu 2022/2023
PANI ORGONOWA - Grażyna Zielińska, Magdalena Tomaszewska
PANI DYNDALSKA - Barbara Misiun
PANNA ANIELA - Hanna Zientara-Mokrowiecka
ZOFIA, córka PANI ORGONOWEJ - Maja Rybicka
MAJOR - Marek Walczak
ROTMISTRZ - Krzysztof Bień
PORUCZNIK - Jakub Matwiejczyk
KAPELAN - Dariusz Poleszak-Hass
GRZEGORZ - Piotr Bała
REMBO - Szymon Cempura
FRUZIA - Magdalena Tomaszewska, Sylwia Krawiec
ZUZIA - Katarzyna Wieczorek
JÓZIA - Dorota Cempura
RÓZIA - Paula Stępczyńska (gościnnie)
SŁUŻKA - Sylwia Krawiec, Sylwia Lewandowska
KUTASIŃSKI - Aleksander Maciejczyk
KORDESZ - Adam Gradowski
HUZARZY - Adam Gradowski, Henryk Jóźwiak, Bogumił Karbowski, Aleksander Maciejczyk, , Mariusz Pogonowski
oraz Sylwia Lewandowska, Agnieszka Strzeszewska, Magdalena Werner
Inspicjentka: Aurelia Greń
Suflerka: Diana Mąka
Sceny plenerowe zrealizowano dzięki członkom Polskiej Grupy Tradycji i Powożenia.
Powożący: Justyna Przyborowska, Grzegorz Jachimiak, Krzysztof Szuster, Jarosław Wroński, Andrzej Żabka.
Dziękujemy firmom za pomoc w realizacji zdjęć filmowych:
Firma Żawakol z Gąbina
Stajnia Victoria z Łagiewnik – Andrzej Chmielewski
IV Pułk Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej
Muzeum Powozów
Specjalne podziękowania realizatorzy składają:
Urzędowi Miasta Płocka
Komendzie Miejskiej Policji w Płocku
Płockiej Straży Miejskiej
Przestrogi od Fredry
Fredro był wielkim wizjonerem. W swoich utworach doskonale zilustrował nasze wady i przywary oraz cechy narodowe. I to niekoniecznie związane z bohaterstwem.
W Ślubach Panieńskich dał lekcję wzajemnego uwodzenia, w Mężu i Żonie zawarł przestrogę dotyczącą zbyt luźnego traktowania małżeństwa, w Gwałtu, co się dzieje! przewidział narastającą dominację kobiet a w Dożywociu konieczność stworzenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Sztuka obłapiania, to lekcja dla nowicjuszy, Damy i Huzary - przestroga przed problemami wynikającymi ze znacznej różnicy wieku między małżonkami, zaś Zemsta, to majstersztyk piętnujący nasze cechy narodowe. Niestety, stale aktualne.
Jego hasło „Mocium Panie, z nami zgoda”, powinno stać się dziś mottem dla całego społeczeństwa. Może Rok Aleksandra hrabiego Fredry wszystkim nam to uzmysłowi.
Mało kto wie, że ten znakomity komediopisarz był oficerem kampanii napoleońskiej, myśliwym, miłośnikiem polskich strojów i tradycji, ale też gospodarzem, znawcą koni i powozów.
Starałem się w naszych Damach i Huzarach zawrzeć te wszystkie elementy, tak miłe sercu każdego Polaka. Bardzo bym chciał, aby to przedstawienie dało Państwu dwie godziny miłej rozrywki, wytchnienia i wywołało serdeczny śmiech, a także pozwoliło choć na chwilę oderwać się od wszechobecnego jazgotu politycznego, który nikomu nie daje tak potrzebnego spokoju i ukojenia.
Krzysztof Szuster
Reżyser

Dawne inscenizacje Dam i huzarów
Prapremiera Dam i huzarów odbyła się 18 listopada 1825 roku na scenie lwowskiej, na benefis Tekli i Jana Nepomucena Nowakowskich. Sztuka spotkała się z bardzo pochlebną oceną „Rozmaitości”, które z tej okazji określiły ją jako komedię „wesołą, trafną i z wielkim upodobaniem od publiczności przyjętą i mogącą stanąć w rzędzie najlepszych sztuk autora”. Co do wykonania, konstatowały jedynie: Gra aktorów na ogół była dobra”.

Dlatego nie znamy całej, prapremierowej obsady. Zresztą, trzeba przyznać, wówczas zwracano większą uwagę na sam utwór, podnosząc na przykład: „Charaktery wojskowych, jak wszędzie i tu wybornie udały się autorowi. Charaktery dam, po największej części z życia towarzyskiego brane, gdy zupełnie podobać się nie będą, nie jest to wina autora, ale raczej wina zakreślonych charakterów, jeśli obrazy zupełnie z natury wzięte, błędnymi nazwane być mogą” i przepowiadając, iż „długo zapewne nie tylko rozkoszą czytelników, ale i na scenie będą rozkoszą widzów”.

(…) W Krakowie wystawiono Damy i huzary już 19 kwietnia 1826, na benefis Wiktorii i Józefa Winnickich. Reklamowano je wówczas jako „wcale nową, bardzo zabawną, nigdy tu jeszcze nie wystawioną komedię”. Z miejsca też zagościły na stałe na scenie krakowskiej, zjawiając się w pierwszym półwieczu swojej kariery raz lub dwa razy do roku i osiągając w sumie liczbę czterdziestu przedstawień. W latach 1893 – 1911 grane były piętnaście razy. (…)

[Recenzje] najczęściej dotyczyły (…) kostiumów, ujęcia postaci i jaskrawej, niezdyscyplinowanej gry. Rzecz ciekawa, odnosiły się one przeważnie do odtwórczyń dam, które – w grze pewnych ówczesnych aktorek – były „to raczej przekupki, aniżeli uczciwe ziemianki”. Istotnie, grały dość osobliwie, czego dowodem notatka Fryderyka Heckla z roku 1843: „Panie Morozowicz i Łozińska w swych ubiorach są nadal zupełnie nieodpowiednie do czasu sztuki…, a w scenie, zwady kobiet wystawiającej, osobliwie ostatnia, tak wrzeszczała, iż nawet z parteru wołać poczęto, aby nie tak bardzo się darły” (…)

W 1893 Damy i huzary zostały wystawione z ogromną starannością, zarówno w oprawie jak i obsadzie, przez Tadeusza Pawlikowskiego. Huzarzy wystąpili wówczas we wspaniałych mundurach pułku Umińskiego. Po raz pierwszy także komedia otrzymała wzorową, stylową oprawę, projektowaną przez znawcę militariów polskich, Wojciecha Kossaka. Z obsady ówczesnej wysunął się na pierwszy plan Kazimierz Kamiński (Kapelan), któremu jedynie Karol Estreicher zarzucał, iż „za mało przejął żołnierskości od swoich towarzyszy broni, mało go czuć obozem, za dużo kaplicą”. (…)

W Warszawie premiera Dam i huzarów odbyła się w Teatrze Narodowym 14 maja 1826. (…) „Kurier Warszawski” przyznał wówczas, iż komedia „(…) bardzo zabawiła obecnych. Autor jej, już dowiódłszy niepospolitego talentu w komediach ułożonych wierszem, również w niniejszej krotochwili ciągle zajmuje słuchacza przez układ scen i wyborną dykcję. Ta sztuka długo może należeć do rzędu dzieł często przedstawianych. (…)

Na otwarcie sezonu Teatru Narodowego 18 września 1925 z pietyzmem przygotował je reżysersko Kazimierz Kamiński, powierzając opracowanie scenografii Wincentemu Drabikowi, Szczepanowi Kamińskiemu i Józefowi Wodyńskiemu, a zaprojektowanie mundurów Janowi Rozenowi. (…)

Wiele hałasu wywołało w prasie i wśród publiczności wystawienie Dam i huzarów w Ateneum 12 stycznia 1932 roku. W inscenizacji i plastycznym ujęciu był to pierwszy odskok od uświęconej tradycji, od aureoli munduru i jego właściciela. Koncepcja bardzo śmiała (…) poszła na zdecydowaną groteskę w konturach figur scenicznych, zdeformowanych kostiumem i przesadną charakteryzacją. (…) Miał to być – wedle zapowiedzi Jaracza – Fredro na wesoło, jako antyteza uroczyście celebrowanych poprzednio przedstawień. (…) Reżyserował sam Jaracz, kostiumy i dekoracje – Jerzego Zaruby. Tego rodzaju tendencja do „odbrązowiania” komedii była obca jej powojennym przedstawieniem w Warszawie.

St. Dąbrowski, R. Górski „Fredro na scenie”, WAiF, W-wa 1963.

Realizacje sztuk Aleksandra Fredry w Płocku
Damy i huzary były wystawiane na płockiej scenie dwukrotnie:
- 24 października 1981 w reżyserii Marii Kaniewskiej
Scenografia: Olaf Krzysztofek, muzyka: Edward Żuk, choreografia: Krystyna Marynowska.
- 22 marca 1997 w reżyserii Adama Hanuszkiewicza
Scenografia: Janusz Kijański, muzyka: Andrzej Żylis, autor piosenek: Andrzej Morsztyn.
Na scenie występowała Orkiestra Dęta ZST Siedemdziesiątka pod dyrekcją Stanisława Obrębskiego. Jedną z dwóch asystentek reżysera była Grażyna Zielińska.
W realizacji Krzysztofa Szustera biorą udział cztery aktorki, które grały w Damach i huzarach u Adama Hanuszkiewicza:
Grażyna Zielińska grała pannę Anielę, obecnie gra Panią Orgonową,
Barbara Misiun grała Józię, obecnie Panią Dyndalską,
Hanna Zientara grała Fruzię, obecnie Pannę Anielę,
Katarzyna Wieczorek - Zuzię, u Krzysztofa Szustera ponownie zagra Zuzię.

Pozostałe tytuły Aleksandra Fredy na płockiej scenie:
Mąż i żona, reż. Henryk Rozen
Premiera: 14 lutego 1976
Zemsta, reż. Zygmunt Wojdan
Premiera: 11 września 1976
Pierwsza lepsza, reż. Wojciech Skibiński
Premiera: 10 lutego 1979
Nikt mnie nie zna, reż. Aleksander Barchudarian
Premiera: 10 lutego 1979
Śluby panieńskie, reż. Jan Skotnicki
Premiera: 26 października 1986
Zemsta, reż. Tomasz Grochoczyński
Premiera: 10 grudnia 1989
Gwałtu, co się dzieje!, reż. Tomasz Grochoczyński
Premiera: 24 listopada 1995
Zemsta, reż. Tomasz Grochoczyński
Premiera: 10 października 1999
Śluby panieńskie czyli Magnetyzm serca, reż. Tomasz Grochoczyński
Premiera: 24 marca 2013
Trzeba uzupełnić tę informację o gościnny występ na deskach teatru płockiego w 1983 roku, Królewskiego Teatru Ludowego z Bree w Belgii, ze spektaklem „Dam i huzarów” po flamandzku. Przekładu dokonali Ryszard Merta, Eme Van Uterenz i Krzysztof Szuster, który komedię Fredry reżyserował. W ramach wymiany między teatrami zorganizowanej przez Krzysztofa Szustera w 1982 roku w Belgii gościło płockie przedstawienie „Brata naszego Boga” Karola Wojtyły w reżyserii Andrzeja Marii Marczewskiego.
Twórcy – debiuty na płockiej scenie
Krzysztof Szuster - wychowywał się w rodzinie aktorsko-rolniczej. Zarówno ze strony matki, jak i ojca, sami hodowcy koni lub aktorzy. Od najmłodszych lat statystował w Teatrze Powszechnym, a potem w Narodowym u Adama Hanuszkiewicza. Przeszedł długą drogę w hierarchii teatralnej. Był statystą, maszynistą sceny, rekwizytorem, inspicjentem, suflerem, adeptem, treserem zwierząt i kaskaderem. Za piątym razem dostał się na wydział aktorski do Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Chwilę po jej skończeniu zajął się reżyserią. Najpierw w dubbingu, potem w teatrach dramatycznych i przy słuchowiskach radiowych. Był zastępcą dyrektora Teatru Ziemi Pomorskiej w Grudziądzu 1981-1983. Wykładał i reżyserował w szkole teatralnej w Belgii.
W latach dziewięćdziesiątych założył firmę. Jest kolekcjonerem zabytkowych powozów, sań, sikawek strażackich, które prezentuje w swoim muzeum w Budziskach koło Warszawy. Całe dorosłe życie poświęcił hodowli koni. W 2012 roku został Mistrzem Europy w powożeniu tradycyjnym w zaprzęgu pięciokonnym. Przez wiele lat prowadził autorską audycję w I programie Polskiego Radia pt. „Groch z Kapustą”.
W 2020 roku został wybrany na prezesa Związku Artystów Scen Polskich. Zawsze podkreśla, że jego szczęśliwa passa w teatrze zaczęła się od Płocka, gdzie w 1994 roku został zaangażowany jako adept przez Jana Skotnickiego. To dzięki pracy w Teatrze Płockim dostał się na studia aktorskie do Łodzi. W 1982 roku, niejako w podziękowaniu, zorganizował wyjazd płockiego teatru do Belgii ze spektaklem Brat Naszego Boga w reżyserii Andrzeja Marii Marczewskiego. Jak twierdzi, był to pierwszy wyjazd zagraniczny teatru z Polski w czasie trwającego stanu wojennego.
Dziś, po prawie 50 latach, powrócił do Płocka reżyserując Damy i Huzary, i jak na swoje zainteresowania przystało, wplótł w widowisko huzarów na koniach, damy w powozach i piękną architekturę Płocka.
Wojciech Głuch – ukończył studia w Akademii Muzycznej w Warszawie, na wydziale pedagogiki muzycznej i dyrygentury chóralnej. Po studiach pełnił funkcję kierownika muzycznego w Studenckim Teatrze Satyryków i Teatrze Rozmaitości w Warszawie.
Jako pedagog, dyrygent i kompozytor współpracował z wieloma instytucjami artystycznymi w Polsce i za granicą. Z ważniejszych kompozycji warto wymienić spektakle muzyczne i musicale: Alicja w Krainie Czarów, Panna Tutli Putli, Życie Kamila Kuranta, Królewskie Sny.
oraz Pieśni do słów Poetów Powstania Warszawskiego, które powstały na zamówienie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Od wielu lat współpracuje z departamentem Muzyki i Tańca przy Folkuniwersytecie w Göteborgu, uczestnicząc tam również w życiu polonijnym tworząc zespół „Chorus Polonicus Gothoburgensis”.
Maciej Woźniak – poeta i wręcz przeciwnie. Autor kilku książek z wierszami i kilkuset publikacji z niewierszami o sztukach wszelakich (muzyce, literaturze, kinie, teatrze) drukowanych od „Tygodnika Płockiego” począwszy, na „Tygodnika Powszechnym” i „Literaturze na Świecie” skończywszy. Bibliotekarz w Książnicy Płockiej (gdzie właśnie wisi obmyślona przez niego wystawa o Fredrze), redaktor (prowadzący innych na manowce), sprawca wydarzeń poetyckich (niekiedy w aurze skandalu). Mieszka w Płocku i okolicach.
Studio Video Vimac – gostynińskie studio wideo założone przez Tomasz Józkowiaka. Od siedmiu lat współpracuje z Teatrem Dramatycznym im. Jerzego Szaniawskiego w Płocku. Od dwóch lat realizuje każdą premierę dla celów archiwalnych i upowszechnieniowych.
Aleksander Fredro
Główne daty życia i twórczości
1793 – Aleksander Fredro, syn Jacka i Marianny z domu hrabianki Dembińskiej, przychodzi na świat w dniu 20 czerwca w majątku rodzinnym Surochowie w ziemi przemyskiej (niewykluczone, że był starszy o dwa lata). W domu Fredrów chowa się dziewięcioro dzieci: trzy córki, sześciu synów. Wczesne dzieciństwo upływa im w majątku Beńkowa Wisznia.
1805 – Pierwsza próba twórczości teatralnej: dziecięca komedyjka „Strach nastraszony”.
1809 – Szesnastoletni Fredro zaciąga się jako ochotnik do wojsk księcia Józefa Poniatowskiego w Trześni pod Sandomierzem; 9 czerwca zostaje mianowany podporucznikiem 11 pułku ułanów.
1812 – 1813 – Kampania moskiewska; 20 października odznaczenie Krzyżem Virtuti Militari. Odwrót spod Moskwy i przejście przez Berezynę. Tyfus w Wilnie, ucieczka w przebraniu z niewoli do Lwowa.
1813 – 1814 – Dnia 10 sierpnia Fredro przybywa do Drezna i przyłącza się do Wielkiej Armii.
Bierze udział w kampanii pruskiej i francuskiej w funkcji oficera ordynansowego sztabu generalnego; 30 października uczestniczy w bitwie pod Hanau. 15 kwietnia 1814 zostaje odznaczony Legią Honorową. Wiosną przebywa na kwaterze pod Paryżem, w czerwcu wraca do Lwowa.
1815 – Zwolnienie ze służby wojskowej na własną prośbę.
1817 – Pierwsza – bez powodzenia – wystawiona komedia Intryga na prędce (Lwów, 10 marca), napisana w Beńkowej Wiszni, nie publikowana przez pisarza.
1818 – Pierwsza publikowana i z powodzeniem garna komedia Pan Geldhab (prapremiera w Warszawie, 7 października 1821)
1822 – Jacek Fredro, udowodniwszy genealogię rodu od przełomu XIV/XV stulecia, w ramach akcji sprawdzania tytułów rodowych, uzyskuje od rządu austriackiego tytuł hrabiowski dla siebie i rodziny.
1824 – Aleksander jedzie do Włoch na wezwanie brata Maksymiliana, który rad by go wyswatać z bogatą kuzynką żony.
1826 – Pierwsze wydanie zbiorowe Komedii Aleksandra hr. Fredra (Wiedeń i Lwów, 1826 – 1833, t. 1 – 5)
1828 – Śmierć ojca. 8 listopada ślub z Zofią hr. Skarbkową w Korczynie pod Krosnem.
1829 – 2 września narodziny w Beńkowej Wiszni jedynego syna, Jana Aleksandra, w przyszłości komediopisarza. (Urodzeni w 1831 i 1832 Gustaw i Jan Nepomucen umierają w niemowlęctwie). Pisarz zostaje powołany w poczet członków Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
1831 – W okresie powstania listopadowego pobyt z rodziną w Wiedniu spowodowany obawą przed epidemią cholery przyniesioną przez armię rosyjską. Bracia Edward i Henryk biorą udział w powstaniu.
1832 – 1835 – Szczytowy okres twórczości komediowej Fredry – Zemsta, Śluby panieńskie, Pan Jowialski, Dożywocie.
1833 – Fredro jako przedstawiciel stanu magnackiego wybrany deputatem do Sejmu Stanowego, obejmuje w Wydziale Stanowym referat instytucji naukowych.
1835 – W krakowskim Pamiętniku Nauk i Umiejętności ukazuje się rozprawa Seweryna Goszczyńskiego pt. Nowa epoka poezji polskiej, uważana za główną przyczynę zamilknięcia Fredry.
1839 – Decyzja zaprzestania twórczości pisarskiej (data podawana przez Fredrę w jego osobistych notatkach).
1842 – Ataki na Fredrę w czasopismach krajowych, zapewne utwierdzające go w decyzji o milczeniu.
1846 – Pod wrażeniem buntu chłopskiego Szeli w Galicji, Fredro składa pełnomocnikowi cesarskiemu hr. Rudolfowi von Stadion memoriał Uwagi nad stanem socjalnym w Galicji. W Paryżu umiera brat Jan Maksymilian, były major w wojsku Księstwa Warszawskiego, odznaczony w 1807r. Virtuti Militari i Legią Honorową, adiutant księcia Józefa, później cara Aleksandra I, kurator Uniwersytetu Warszawskiego, literat, tragediopisarz, miłośnik teatru, pośredniczący w wystawianiu komedii brata w Warszawie.
1848 – Udział w wydarzeniach Wiosny Ludów we Lwowie, uczestnictwo w dowództwie Gwardii Narodowej. Fredro, wybrany prezesem Rady Narodowej w miasteczku powiatowym Rudki, wygłasza mowę przeciw biurokracji austriackiej: „należy przepędzić diabła w stosowanym kapeluszu”.
1850 – W styczniu pisarz wraz z żoną i córką przybywa do Paryża. Nawiązuje tam liczne znajomości wśród emigracji polskiej, m. in. poznaje Mickiewicza, Lenartowicza, portrecistę Henryka Rodakowskiego.
1851 – Po grudniowym zamachu stanu we Francji, Fredro wraz z rodziną przenosi się do Brukseli, w roku następnym powraca do Paryża.
1852 – Ponowne rozpoczęcie twórczości – data podawana przez pisarza.
1852 – 1854 – Oskarżenie Fredry o zdradę stanu spowodowane jego mową w Rudkach w roku 1848; proces umorzony na skutek interwencji bliskiego pisarzowi ówczesnego namiestnika Galicji, hr. Agenora Gołuchowskiego.
1857 – W kwietniu powrót syna do kraju, Fredro osiada we Lwowie w dworku na Chorążczyźnie.
1861 – Fredro zostaje posłem większej własności z ziemi samborskiej do pierwszego autonomicznego Sejmu Krajowego w Galicji; po kilku miesiącach składa mandat.
1865 – Pisarz otrzymuje honorowe obywatelstwo miasta Lwowa i zostaje powołany do grona członków Akademii Umiejętności w Krakowie.
1867 – Ostatnia napisana i datowana komedii Fredry pt. Ostatnia wola. Umiera brat Henryk.
1876 – 15 lipca Aleksander Fredro umiera we Lwowie w cztery miesiące po zgonie Goszczyńskiego, osiadłego na starość również we Lwowie, naprzeciwko domu Fredry. Zwłoki zostają złożone w grobach rodzinnych w kościele parafialnym w Rudkach.
K. Wyka Aleksander Fredro, PWN, W-wa 1968.