Obchody stulecia Podlaskiej Wytwórni Samolotów w Białej Podlaskiej

Podlaska Wytwórnia Samolotów była ważnym lotniczym zakładem produkcyjnym w okresie międzywojennym w Białej Podlaskiej. Niestety pierwsze dni II wojny światowej przyczyniły się do zniszczenia znacznej części lotniska. Później rozgrabiono resztę. Mimo to wciąż silna jest tradycja lotnicza w Białej Podlaskiej. 16 września Miejskie Obchody Święta Lotnika połączone w tym roku z setną rocznicą powołania Podlaskiej Wytwórni Samolotów, rozpoczęły się Mszą św. w kościele garnizonowym w Białej Podlaskiej.

Następnie delegacie władz miasta, przedstawicieli Lotnictwa Wojskowego RP, miejskich instytucji oraz szkół złożyły kwiaty pod Pomnikiem Poległych Lotników Podlasia. Z towarzyszeniem Orkiestry Garnizonu Dęblin i Kompanii Reprezentacyjnej Sił Powietrznych RP zgromadzeni przeszli na ul. Łomaską gdzie odbyła się dalsza część uroczystości.

Odsłonięta została w tym miejscu replika jednego z samolotów, jakie były produkowane w Podlaskiej Wytwórni Samolotów (PWS – red.) a mianowicie PWS – 26. Inicjatorem powstania tego monumentu był emerytowany pilot wojskowy ppłk. pilot Franciszek Ostrowski, który powiedział, że tych samolotów wyprodukowano ok. 320 sztuk. – To jest jedna piąta całej produkcji samolotów, które zostały wyprodukowane w tym zakładzie. Ostatni samolot, który latał i uczestniczył w bitwie pod Kłodzkiem jako samolot rozpoznawczy. Część samolotów przejęli Niemcy, którzy także wykorzystywali je w swoich działaniach bojowych – posumował ppłk Franciszek Ostrowski.

Kolejnym punktem uroczystości było nadanie rondu znajdującemu się u zbiegu ulic Janowskiej i Al. Jana Pawła II - imienia Podlaskiej Wytwórni Samolotów.

Po oficjalnej części uroczystości nadszedł czas na koncert. Początek koncertu należał do najstarszego Chóru Męskiego „Echo Podlasia”, który powstał w 1927 roku przy Podlaskiej Wytwórni Samolotów w Białej Podlaskiej. W zakładzie tym kwitło także bogate życie kulturalne. Działała orkiestra dęta, teatr amatorski i chór mieszany oraz chór męski, który składa się z mężczyzn wyłonionych z chóru mieszanego. Repertuar chóru jest bardzo obszerny i bogaty. W okresie swojego istnienia chór wykonywał pieśni różnego rodzaju - patriotyczne, religijnie, ludowe czy te najbardziej popularne. Podczas koncertu Chór „Echo Podlasia” wykonał kilka znanych utworach a zakończył swój Występ marszem lotników „Lotnik Skrzydlaty”.



Podlaska Wytwórnia Samolotów powołana została 27 listopada 1923 roku, przez ziemianina Stanisława hr. Rosenwertha-Różyczkę i inż. Witolda Rumbowicza. Jednym z powodów utworzenia wytwórni w Białej Podlaskiej była obfitość dobrego drewna wysokiej jakości (wówczas jednego z podstawowych surowców produkcji lotniczej), dostępnego w okolicy. Wytwórnia została umiejscowiona w zabudowaniach dawnego browaru, zlokalizowanych w dobrym punkcie: na peryferiach miasta, w pobliżu stacji kolejowej i lotniska. Produkcję uruchomiono we wrześniu 1924 roku. Zajmowała teren o powierzchni 31 ha (licząc z lotniskiem), ok. 15 000 m2 warsztatów i zatrudniała w połowie 1925 roku 470 pracowników. Po utworzeniu podjęła licencyjną produkcję samolotów Potez XV. Dzięki stopniowej rozbudowie fabryka zyskała budynki dyrekcji, biura konstrukcyjnego, stolarni, warsztatu mechanicznego, hali montażowej, magazynów, kotłowni i garażu, a także hotelu fabrycznego. W 1929 roku istotnym wyposażeniem biura konstrukcyjnego stał się tunel aerodynamiczny, pierwsze urządzenie tego typu w Polsce.

PWS początkowo była spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, a od 1931 roku miała status towarzystwa akcyjnego. Wytwórnia w ciągu swojej historii zatrudniała ok. 470–900 pracowników. Zajmowała (wraz z lotniskiem) 31 ha terenu, a powierzchnia produkcyjna i magazynowa wynosiła ok. 15 tys. m kw.